Το στρες είναι μια σωματική, ψυχική και συναισθηματική αντίδραση σε καταστάσεις που προκαλούν φόβο, αβεβαιότητα, κίνδυνο, έξαψη, ερεθισμό, σύγχυση ή αλλαγή. Αποτελεί μια απάντηση του οργανισμού σε ένα ερέθισμα και είναι μια κατάσταση στην οποία περιέρχεται ένας ζωντανός οργανισμός, στην προσπάθεια του να αμυνθεί και να αυτορυθμιστεί. Υπάρχουν δύο μορφές που έχουν σχέση με το στρες, αυτά είναι η επαγγελματική εξουθένωση (Burnout) και το μετατραυματικό στρες (Post Traumatic Stress Disorder- PTSD).
To στρες των αστυνομικών όμως είναι διαφορετικού τύπου και ονομάζεται burst stress, δηλαδή το στρες που παρουσιάζεται μέσα σε δευτερόλεπτα και εμφανίζει ισχυρή εσωτερική πίεση και ξέσπασμα. Στην περίπτωση αυτή, η στρεσογόνος κατάσταση δεν μπορεί να ελεχθεί γιατί δημιουργείται μέσα σε δευτερόλεπτα και η δουλειά του αστυνομικού είναι να αντιδράσει και όχι να κάνει κάτι για να το προλάβει. Το αυξημένο στρες που προκαλείται στους αστυνομικούς λόγω του επαγγέλματος τους, δημιουργεί επίσης δυσκολίες στην οικογενειακή τους ζωή και αυτό γιατί ο αστυνομικός βρίσκεται συνεχώς στη διάθεση της υπηρεσίας.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό που προκαλεί στρες στους αστυνομικούς είναι η συναισθηματική σταθερότητα που απαιτεί η εργασία τους. Η δουλειά που επέλεξαν απαιτεί αυτοκυριαρχία, κάτω από καταστάσεις συναισθηματικής φόρτισης. Οι αντιδράσεις τους πρέπει να είναι αυτοελεγχόμενες, με ό,τι και αν έρχονται αντιμέτωποι. Επίσης, η απαίτηση των πολιτών για αστυνομικούς αμερόληπτους, χωρίς ατέλειες και ικανούς για όλες τις δουλειές αποτελεί μια στρεσογόνο κατάσταση.
Η κοινωνική εργασία στην αστυνομία πρέπει να έχει δύο στόχους. Ο πρώτος στόχος είναι η άσκηση της κοινωνικής εργασίας προς αυτούς που έχουν συλληφθεί για κάποιο αδίκημα. Σε αυτό τον τομέα, η αστυνομία Κύπρου συνεργάζεται στενά με τις Υπηρεσίες Κοινωνικής Ευημερίας, ειδικά σε θέματα που αφορούν κακοποίηση παιδιών. Υπάρχουν όμως ζητήματα που χρειάζονται άμεση παρέμβαση αλλά λόγω του προχωρημένου της ώρας (γνωρίζοντας ότι οι δημόσιες υπηρεσίες σταματούν στις 2:30) δεν είναι εφικτό να είναι παρών κοινωνικός λειτουργός. Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι καθημερινά μετά τις εργάσιμες ώρες τουλάχιστον ένας κοινωνικός λειτουργός είναι καθήκον (on-call) και είναι υποχρεωμένος να παρέχει τις υπηρεσίες του σε αυτούς που έχουν ανάγκη και δεν αφορά μόνο υποθέσεις της αστυνομίας. Μπορεί κάποιος να επικοινωνήσει με τον επί καθήκοντι κοινωνικό λειτουργό μέσω του Αρχηγείου της Αστυνομίας. Ο δεύτερος στόχος είναι η άσκηση της κοινωνικής εργασίας προς τα μέλη της αστυνομίας, ειδικά αυτούς που θέτουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο. Μελέτες έχουν δείξει ότι υπάρχουν θέματα όπου μπορούν να προκαλέσουν ένταση και υπερβολικό άγχος στους αστυνομικούς. Δύο από τα βασικά θέματα είναι:
Οι εξωτερικές αγχωτικές καταστάσεις είναι εκείνες οι καταστάσεις που προκύπτουν έξω από τη γραφειοκρατική οργάνωση επιβολής του νόμου. Αυτά τα γεγονότα δεν συσχετίζονται με την γραφειοκρατία στη αστυνομία ούτε με τα επαγγελματικά καθήκοντα των αστυνομικών έξω από το χώρο του γραφείου.
Για παράδειγμα οι αρνητικές αντιλήψεις των αστυνομικών για άλλα μέρη του ποινικού συστήματος, όπως η επιεικής μεταχείριση των εγκληματικών παραβατών από το σύστημα δικαστηρίων και οι αρνητικές εικόνες των αστυνομικών στα μέσα μαζικής ενημέρωσης.
Άλλοι λόγοι που μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά κάποιον αστυνομικό στο βαθμό που να χρειαστεί η στήριξη του κοινωνικού λειτουργού είναι:
- τραυματικά γεγονότα στην επιβολή του νόμου
- γεγονότα που συνδέονται με μεγάλες καταστροφές όπως οι ακρωτηριασμένα σώματα και τα μοιραία περιστατικά,
- γεγονότα που διαχειρίζονται τη δημόσια αναταραχή
- γεγονότα που έχουν προκληθεί από ανθρώπινο παράγοντα (βιασμός, κακοποίηση, εμπλοκή με εγκληματικά στοιχεία και ρήψη πυροβολισμών, καταστάσεις ομήρων, θάνατος συναδέλφου στη γραμμή καθήκοντος, σοβαρός Τραυματισμός ή/και θάνατος παιδιών).
Η παρουσία Κοινωνικών Λειτουργών στην Αστυνομία μπορεί να λειτουργήσει θετικά στους ακόλουθους τομείς:
- Βοηθά στην πρόληψη της εγκληματικότητας και παραπτωματικότητας
- Επιφέρει σφαιρικότερη αντιμετώπιση ομάδων υψηλού κινδύνου πχ. ναρκωμανών, αστέγων, μεταναστών, ανηλίκων.
- Προσφέρει σημαντικά στοιχεία στην επιλογή σωστών λύσεων για την αποκατάσταση και τον σωφρονισμό των παραβατών
- Προβάλλει την κοινωνική διάσταση της Αστυνομίας και βοηθά στην προσέγγιση μέσου αστυνομικού και πολίτη
- Συμβάλει στην περαιτέρω ευαισθητοποίηση του Σώματος της Αστυνομίας πάνω στα ευαίσθητα κοινωνικά θέματα
- Εμπλουτισμός γνώσεων και εμπειριών των Αστυνομικών και Κοινωνικών Λειτουργών
Η απασχόληση των Κοινωνικών Λειτουργών στα Σώματα Ασφαλείας υπάγεται στη διάκριση των τομέων άσκησης της Κοινωνικής Εργασίας και βασίζεται στο είδος του κοινωνικού προβλήματος το οποίο αντιμετωπίζεται.
